مورتیمر دیورند

با هنری ماریون دیورند اشتباه نشود.

مورتیمر دیورند Henry Mortimer Durand
نام هنگام تولد	هنری مورتیمر دیورند
زادهٔ	۱۴ فوریهٔ ۱۸۵۰ بوپال
درگذشت	۸ ژوئن ۱۹۲۴ (۷۴ سال) سامرست
ملیت	بریتانیایی هندی
پیشه	دیپلمات

هنری مورتیمر دیورند (انگلیسی: Henry Mortimer Durand; ۱۴ فوریهٔ ۱۸۵۰ – ۸ ژوئن ۱۹۲۴) یک دیپلمات اهل بریتانیا بود.

او که در در اواخر سپتامبر ۱۸۹۳، دبیر امور خارجهٔ هند بریتانیایی و رئیس هیئت مذاکره‌کننده از سوی حکومت بریتانیایی هند بود؛ مسیر خط دو هزار و ششصد کیلومتری مرز افغانستان با هندوستانِ انگلستان (پاکستان امروز) را بر پایه سیاست‌ها و منافع لندن ترسیم کرد و طی توافق‌نامه‌ای در ۱۲ نوامبر ۱۸۹۳ آن را به امضای عبدالرحمن خان، امیر وقت کابل رساند. این خط مرزی در تاریخ به نام او، خط دیورند، معروف شده است.

وی همچنین در ۱۸۹۴ به عنوان وزیرمختار دولت لندن در تهران منصوب شد و سه کتاب دربارهٔ ایران و نادرشاه نوشته است.

گزارش او به لندن

مورتیمر دیوراند در گزارش ۲۷ سپتامبر ۱۸۹۵ شماره ۶۷۰۴ مینویسد:

« شرایط داخلی اصلا رضایت بخش نیست. شاه حکومت ایالات ومناصب مهم دولتی را بطور منظم به کسی که ییش ترین پول را بپردازد برای دوره های کوتاه می فروشد» وسپس ازپریشانیهای امور کشور و نا به سامانی نظام اداری و ضعف دولت به شدت انتقاد می کند و ازقدرت حکمرانان محلی می گوید. ازقدرت «ملاها هم – که قدرت شان بسیاربیشتر ازآن است که باید باشد، نادیده گرفته می شود.» کسری بودجه سالانه ۵۰۰۰۰ لیره استرلینگ است بی نظمی درارتش و عدم پرداخت حقوق ارتشی ها و سربازان. می نویسد «ارتش گروهی ازعوام الناس اند که نه اسلحه و مهمات به درد خور دارند و نه چیزی به اسم نظم و انضباط. درکشور هیج محکمۀ قضائی قابل اعتمادی نیست. عملا جاده ای وحود ندارد» و بعد با شمردن خرابیهای کشور، از موانع گسترش تجارت و فراوانی پول بی ارزش کشور که فقر وفلاکت و درماندگی مردم را فراهم آورده است سخن می گوید و از شورش نان . حرص و طمع و بی عرضگی و بی جرأت و جسارت بودن شاه را مطرح می کند و قدرت گرفتن روحانیون را «که انفاقا اصلا مورد علاقۀ ایرانیان نیستند».

« ناصرالدین شاه مدتی پیش برای شکار رفته وگرفتار برف سختی شده بود، شبی درخانه محقر پای تپه ای، سرکرد و صبح،هنگام ترک خانۀ، ازصاحبخانه پرسید که درمقابل این افتخار چه "پیشکشی" خواهید پرداخت. سرانجام صاحبخانه 6 سکۀ امپریال روسی پیشکش داد که شاه باخود برد. «چند هفته پیش شخصی یکصد وپنجاه لیره به شاه پرداخت و تا پایان عمرش سالیانه دویست لیره حقوق تقاعد برای او تضمین شد» . ...«سومین و مجبوبترین پسرشاه ظل السلطان، که فرماندهِ کل قشون است به هزینه سربازان ثروتمند می شود وآن ها را می چاپد». تشکیلات اداری صدراعظم درواقع یک کیف سیاه چرمی است. با همان کیف سیاه درآمدش درسال «ازهفتاد هزارلیرۀ استرلینگ تا یکصد هزار لیره استرلینگ است. ..... «پسر رئیس هیئت وزیران که وزیر پُست است شخصا بسته های پستی را که با ارزش به نظر می آیند، می دزدد». ... «درایران کسی نیست که حقیقتا وطن پرست و خواهان بهبود اوضاع باشد.» فرمانفرما اخیرا حکومت کرمان را خرید. او 10000 لیره به شاه و 2000 لیره به صدر اعظم و مبالغی کم تر ازاین به چند نفر دیگر پرداخت.

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Mortimer Durand». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۷ آوریل ۲۰۱۷.